کلمه عبرت به چه معنی است ؟

آیا می دانید چرا خداوند در قرآن و در پایان برخی از آیات به اهل بصیرت ، اهل تفکر و اهل علم فرموده که از گذشتگان درس عبرت بگیرند ؟ پاسخ این است که چون آنها باید به درجه و منزلتی برسند که از دنیا عبور کرده تا به درجات آخرت نایل آیند و این مقام فقط مخصوص آنهاست . البته خداوند در قرآن به مردم هم فرموده که در زمین سیر کنید و آثار اقوام گذشته را ببینید و عبرت بگیرید که هم از شما قوی تر و هم از شما ثروتمند تر بوده اند این درجه مخصوص ما انسانهاست که مقامی پایین تر از اولیا و انبیاست در زبان عربی کلمه عبرت به معنی عبور است خداوند متعال وقتی به اهل بصیرت ، اهل تفکر و اهل علم می فرماید از گذشتگان قبل از خودتان عبرت بگیرید در اصل می فرماید : باید از دنیا که محل موقت شماست عبور کنید تا به آخرت که مکان دائمی شماست برسید . البته کسی که اهل بصیرت است و به چشم عبرت ، نظر به خلایق و احوال ایشان می کند دنیا از نظر او نیز از بابت خواب و خیال است دنیا را اما نه دیدنی که به او مایل باشد و به نزد او وقعی و اعتباری داشته باشد و به سبب نظر عبرت از او زایل می شود محبت دنیا و معامله اهل دنیا که فریب دنیا را خورده اند و وخامت آخرت را به لذات دنیا معاوضه نموده اند . یا به سخنی دیگر می توان گفت : اهل بصیرت و صاحبان نظر عبرت به عکس اهل دنیا معاوضه می کنند یعنی لذات فانیه دنیا را به لذات باقیه عقبی تبدیل می کنند قرب دنیا و اهل دنیا را به قرب خدا و مقربان او ، و اگر اهل بصیرت گاهی به مقتضای بشریت ایشان را میلی و رغبتی به دنیا هم رسد . بلافاصله به سبب ملاحظه فنا و زوال دنیا ، آب ندامت و پشیمانی از مسیر چشم عبرت بینشان می ریزد و موقع میل به دنیا را که دل است با آب توبه و انابه شستشو می دهند و نفس را از کدورت و تیرگی که نتیجه میل به دنیاست با طهارت و نظافت که نتیجه توبه و رجوع است مزین می سازند . کسی که اهل بصیرت و اهل تفکر و اهل علم باشد مسلما از دنیا عبور خواهد کرد تا به آخرت برسند اما اهل یقین حتی از آخرت هم عبور می کنند . امام صادق (ع) می فرماید : نظر عبرت و بصیرت در دین مورث سه چیز است .

1-علم به آنچه متعلق است به عمل یعنی به افعال و اعمالی که موجب نجات آخرت می شود دانا باشد یا به عبارت دیگر هرکه صاحب بصیرت و عبرت شد آنچه در مدت عمر خود کسب کرده است از نظریات ، و به اعتقاد خود علم به آنها حاصل نموده معلومش می شود که کدام حق است و کدام باطل و کدام یقین است و کدام غیر یقین و کدام صحیح است و کدام فاسد .

2-آنکه عمل می کند به دانستنیهای خود .

3-عالم می شود به هرچه ندانسته است و فرق میان سوم و اول به عموم و خصوص است چرا که مخصوص به عملیات است و سوم شامل عملی و غیر عملی .

                                                                        منبع نقل حدیث : مصباح الشرایع